Temat: Heweliuszowe obserwacje plam słonecznych i ich znaczenie dla heliofizyki. Mimo że Jan Heweliusz nie napisał ani książki, ani artykułu o plamach słonecznych, obserwował je dość często. Raporty i wnioski Heweliusza, także w postaci rycin i katalogu, są porozrzucane na kartach różnych jego dzieł. Obserwacje te przypadają na okres zwany Minimum Maunera (1645-1717) i są […]
Temat: Kreśląc linie: sztuka i nauka w Selenografii Jana Heweliusza (1647). W swej pierwszej książce Selenographia, sive, Lunae descriptio, wydanej w 1647 roku i uważanej za pierwszy kompletny atlas Księżyca, Jan Heweliusz przywiązuje wielką wagę do swoich umiejętności budowniczego instrumentów, rysownika i rytownika, gdyż umożliwiły mu one kontrolowanie odkryć i gwarantowały jak najdokładniejsze odwzorowanie obrazów […]
Temat: Księżyc w druku: ryciny i mapy w dziele Selenographia (1647) Jana Heweliusza. Wyniki teleskopowych obserwacji Księżyca, opublikowane w 1647 roku przez Jana Heweliusza w jego dziele Selenographia, ukazały „ziemską” naturę Księżyca, z jego górami, dolinami i innymi tworami powierzchni, opisanymi przez Galileusza w książce Sidereus nuncius (1610). Heweliusz podjął się nie tylko przygotowania szczegółowych […]
Temat: Heweliusz, Kepler i komety. Wykorzystanie na początku XVII wieku teleskopu w badaniach astronomicznych doprowadziło do odkrycia wielu nieregularności w świecie usytuowanym ponad Księżycem. Powierzchnię Księżyca pokrywały liczne góry i szczeliny, na Słońcu widoczne były plamy, a pośród gwiazd rozbłysła stella nova. Tego rodzaju obserwacje, jak również dyskusje prowadzone przez Orazzia Grassiego oraz Maria Guiducciego […]
Temat: Życie i dzieło Heweliusza jako źródła inspiracji w literaturze, filozofii i sztukach pięknych. W XVII wieku uprawiający naukę o gwiazdach wysoko cenili Heweliusza i jego dzieła. Uczniowie zwracali się do Heweliusza o wskazówki i wyniki obserwacji jeszcze długo po rozstaniu się z nim. Poszukujący dokładności i jakości w dziełach astronomicznych (zarówno książkach, jak i […]
Temat: Jacob Ouseel (Oiselius, 1631-1686) – holenderski wszechstronny uczony, kolekcjoner książek i entuzjasta astronomii. Polihistor Jacobus Oiselius (w j. holenderskim: Ouseel) jest raczej nieznanym holenderskim korespondentem Heweliusza. Urodzony w Gdańsku w rodzinie holenderskiej, kształcił się w tradycji filologicznej na uniwersytecie w Lejdzie. Po przepracowaniu kilku lat jako prawnik został w 1667 roku profesorem prawa na […]
Temat: Działalność Georgiusa Krügera, sekretarza Heweliusza, w Kurlandii. Georgius Krüger (1642-1707), asystent i sekretarz Jana Heweliusza, wywarł wielki wpływ na produkcję kalendarzy w Inflantach. Krügera oskarżano o wywołanie w 1679 roku pożaru, w którym spłonęło obserwatorium Heweliusza wraz z jego drukarnią. Krüger opuścił więc Gdańsk i przybył do Księstwa Kurlandii w Inflantach. Został rektorem szkoły […]
Temat: Heweliusz o naturze wszechświata. Heweliusz rzadko pozwalał sobie na rozważania teoretyczne czy spekulacje. Odrzucił niektóre z głównych tez arystotelesowskiego poglądu na świat, ale jego reakcja na zagadnienia naukowe swoich czasów polegała przede wszystkim na skonstruowaniu programu obserwacyjnego. Pojawia się więc pytanie o poglądy Heweliusza na naturę. Wskazówkę zawierają jego koncepcje dotyczące komet i gwiazd […]
Temat: Abraham von Franckenberg i Jan Heweliusz: siedemnastowieczna astronomia w Gdańsku a Giordano Bruno i Galileusz. W wystąpieniu porównane zostaną dwa podejścia do astronomii, wynikające z kosmologicznych rozważań, zaprezentowanych w dziełach Oculus Sidereus (Gdańsk 1644) Franckenberga i Selenographia (Gdańsk 1647) Heweliusza. Śląski arystokrata Abraham von Franckenberg (1593-1652), znany przede wszystkim jako uczeń, biograf i wydawca […]
Temat: Mieszkańcy Księżyca w Selenografii Heweliusza. W XII rozdziale swojego dzieła Selenographia Heweliusz pisze o hipotetycznych mieszkańcach Księżyca – Selenitach. Nie był on jednak pierwszym, który rozważał kwestię zamieszkania satelity Ziemi. Wzmianki o mieszkańcach Księżyca pojawiają się już u autorów starożytnych, antyczny rodowód ma też określenie „Selenita” – pojawia się po raz pierwszy w Prawdziwej […]
Temat: Między polityką a nauką: Pierre Des Noyers – korespondent Jana Heweliusza na polskim dworze królewskim. Badania i publikacje wczesnych współczesnych naukowców były możliwe zwłaszcza dzięki szerokiej współpracy europejskich monarchów i ich dworów. Te działania, często wyrażane raczej ogólnym i okazjonalnym patronatem oraz różnymi formami raczej powierzchownej ciekawości, a czasami w rzeczywistym zainteresowaniu rządzących tą […]
Temat: Heweliusz i jego korespondencja z uczonymi w Lipsku i Jenie. W zachowanej korespondencji Jana Heweliusza znajdują się również listy, które wymieniał z mieszkańcami uniwersyteckich miast Lipska i Jeny. Z Jeny dwa listy do Heweliusza napisał Erhard Weigel (1625-1699), profesor matematyki. Z Lipskiem łączyła gdańszczanina intensywniejsza więź za sprawą Johanna Abrahama Ihlego (1627-1704), Gottfrieda Kircha […]