Konferencja Hevelius 2011 – Sesja 7 – Chantal Grell, Igor Kraszewski
Temat: Między polityką a nauką: Pierre Des Noyers – korespondent Jana Heweliusza na polskim dworze królewskim.
Badania i publikacje wczesnych współczesnych naukowców były możliwe zwłaszcza dzięki szerokiej współpracy europejskich monarchów i ich dworów. Te działania, często wyrażane raczej ogólnym i okazjonalnym patronatem oraz różnymi formami raczej powierzchownej ciekawości, a czasami w rzeczywistym zainteresowaniu rządzących tą czy inną dyscypliną, były możliwe dzięki wielu ludziom z królewskich służb. Sekretarze, doktorzy, oficerowie, doradcy, dyplomaci a nawet ich rodziny organizowali publiczne eksperymenty, spotkania, korespondencje i inne działania, które zapoznawały władców z aktualnymi tendencjami naukowymi i pozwalały im na prowadzenie dwóch typów działań: tych będących patronami administracyjnymi i finansowymi oraz społecznych obrońców rosnącej roli nauki. Pierre Des Noyres (1606-1693) był jedną z najważniejszych postaci na dworze królowej Ludwiki Marii Gonzagi, żony dwóch kolejnych polskich królów Władysława IV i Jana Kazimierza. Był kimś więcej niż zwykłym sekretarzem – był prawdopodobnie najbliższym politycznym powiernikiem królowej, głęboko lojalnym i wyjątkowo inteligentnym. Jego rozległa wiedza pozwalała mu na wchodzenie w kontakty ze specjalistami od literatury, teologii, astrologii i astronomii, matematyki, chronometrii, fizyki, botaniki i medycyny. Jednym z jego pierwszych kontaktów w Polsce był Jan Heweliusz, którego praca interesowała Des Noyers’a przez wszystkie lata spędzone w Warszawie. Tak dla sekretarza jak i dla jego królowej, wszystkie wymienione wyżej dyscypliny, tworzyły spójną całość, które razem tłumaczyły świat jak i indywidualne istnienie. Rzeczywiste zależności w kwestiach astrologiczno-astronomiczno-politycznych są oczywiste i jest to szczególnie widoczne w przypadku francuskiej królowej na polskim tronie, dla której Des Noyers opracował najbardziej szczegółowy horoskop (Nativité d’Amarille). W tym sensie Luiza-Maria Gonzaga i jej sekretarz wierzyli, tak jak większość im współczesnych, w filozoficzną i moralną wartość wiedzy naukowej. W naszej pracy staramy się zarysować intelektualny i polityczny portret Pierra Des Noyersa, człowieka, którego sam Pascal oceniał jako un homme tres savant (człowieka bardzo zręcznego), i mamy nadzieję, że to pomoże uczonym lepiej zrozumieć środowisko, w którym idee Heweliusza mogły krążyć.
materiał w języku angielskim
, czas trwania: 34:54
Chantal Grell (Université de Versailles Saint-Quentin) and Igor Kraszewski (Adam Mickiewicz University in Poznan):
Between Politics and Science: Peter des Noyers – a Correspondent of Johannes Hevelius in the Polish Court
The research and publications of early modem scientists were made possible in particular thanks to their widespread cooperation with European monarchs and their courts. This cooperation, often expressed by rather general and occasional patronage, by different forms of dilettante curiosity or sometimes by the real interest of rulers in one or another discipline, was possible thanks to a number of people in royal service. Secretaries, doctors, officers, counselors, diplomats and even their families organized public experiments, appointments, correspondence or other activities that familiarized monarchs with current scientific tendencies and allowed them to carry out two types of activities: those of administrative and financial patrons, and those of social protectors of the increasing role of science. Pierre Des Noyers (1606-1693) was one of the most important figures of the court of Queen Louise-Marie de Gonzague, the wife of two successive Polish kings: Ladislas IV and John II Casimir. His position was far more than that of a simple secretary – he was probably the closest political confidant of the queen, deeply loyal and exceptionally intelligent. Apart from his diplomatic work, his knowledge in many domains allowed him to enter into contact with specialists in literature, theology, astrology and astronomy, mathematics, chronometry, physics, botany and medicine. Amongst his earliest contacts in Poland was Jan Hevelius, whose work interested Des Noyers during all his years spent in Warsaw. For the secretary, as well as for his queen, all the disciplines mentioned above formed a coherent entity, which together explained the world and individual existence. Practical connections are obvious in the matter of astrology-astronomy-politics, and it is particularly clear in the case of a French queen on the Polish throne, for whom Des Noyers elaborated a most detailed horoscope (Nativité d’Amarille). In this sense, Louise-Marie de Gonzague and her secretary believed, as did most of their contemporaries, in the philosophical and moral value of scientific knowledge. In our study we aim to draw an intellectual and political portrait of Pierre Des Noyers, a man whom Pascal himself referred to as un homme très savant, and hope that it will help scholars to gain a better understanding of the milieu in which Hevelius’ ideas could circulate.
