XCI Kawiarnia Naukowa – 28.01.2016

91 Kawiarnia Naukowa Bałtyckiego Festiwalu Nauki.

prof. dr hab. Wiesław Makarewicz (Gdański Uniwersytet Medyczny): Wydział Lekarski Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i jego znaczenie dla powstania Akademii Lekarskiej w Gdańsku.

Zapowiedź relacji:

Uniwersytet w Wilnie, jako drugi na ziemiach polskich po Akademii Krakowskiej, powstał w 1579 roku przez przekształcenie przez króla Stefana Batorego Kolegium Jezuickiego (założonego w 1570 r.) w Akademię Wileńską. Wydział Lekarski powstał znacznie później, bo w 1781 r. w toku reformy prowadzonej przez Komisję Edukacji Narodowej. Do wydziału tego włączono, założoną w roku 1775 w Grodnie, Szkołę Lekarską. Pod zaborem rosyjskim pozostawał uniwersytetem polskojęzycznym i ważnym ośrodkiem kultury polskiej, dlatego władze carskie w odwecie za powstanie listopadowe zamknęły go w 1832 r.

Po odzyskaniu niepodległości Uniwersytet został wskrzeszony dekretem Marszałka Józefa Piłsudskiego z dnia 28 sierpnia 1919 r. i wówczas za patrona otrzymał Stefana Batorego. Po 87 latach zamknięcia już w październiku tegoż roku studenci mogli rozpocząć zajęcia. W pierwszym roku działalności na nowo otwartą uczelnię przyjęto 547 osób, Wskrzeszony Uniwersytet, w którym zorganizowano 6 wydziałów (później powstał jeszcze Wydział Rolniczy), powstawał na fali patriotyzmu i wielkiego entuzjazmu po odzyskaniu niepodległości, aczkolwiek w niezwykle trudnych warunkach. Brak było wszystkiego – kadry naukowej, księgozbioru, pomieszczeń, pieniędzy, bazy szpitalnej. Rozpoczęte zajęcia były przerywane trwającą wojną bolszewicką. W organizacji Wydziału Lekarskiego, w skład którego wchodziło również Studium Farmaceutyczne, główną rolę odegrali lekarze: Jerzy Alexandrowicz, Józef Ziemacki (prorektor), Emil Godlewski (dziekan) i Władyczko (prodziekan) oraz Jan Muszyński (farmaceuta), a także pierwszy rektor prof. Michał Siedlecki . Bazą szpitalną dla powstających klinik akademickich stał się Szpital Wojskowy na Antokolu. Uniwersytet skupił grupę niezwykle zaangażowanych profesorów i lekarzy, którzy w krótkim czasie zorganizowali zajęcia studenckie i rozwinęli bogatą działalność naukową. W latach międzywojennych był najmniejszym z 5 polskich uniwersytetów i kształcił około 3500 studentów. W roku akademickim 1937/1938 Wydział Lekarski z 780 słuchaczami był po Wydziale Prawa największym wydziałem na Uniwersytecie, jednocześnie największym pod względem liczby zatrudnianych profesorów. W sumie na 113 katedrach siedmiu wydziałów, Uniwersytet zatrudniał w 1939 roku 84 profesorów zwyczajnych i nadzwyczajnych, 39 docentów i zastępców profesorów oraz 245 pomocniczych pracowników nauki. Ogółem w latach II Rzeczpospolitej ukończyło ten Wydział 1220 lekarzy, Wydział nadał 83 osobom stopień naukowy doktora medycyny i .przeprowadził 15 przewodów habilitacyjnych. Pracownicy naukowi Wydziału w ciągu dwudziestolecia działalności ogłosili drukiem około 1300 publikacji. Pomimo krótkiego okresu działalności zyskał wysoką rangę w nauce polskiej i europejskiej. Stał się ogromnie ważną placówką kulturotwórczą na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej. Po wybuchu II wojny światowej został zamknięty 15 grudnia 1939 r. przez władze litewskie.

W latach okupacji hitlerowskiej Uniwersytet prowadził tajne nauczanie w latach 1942-1944, a po powojennym przesunięciu granic państwa polskiego na zachód, znaczna część jego kadry akademickiej. ekspatriowała się w 1945 r. z Wilna do Polski przyczyniając się w znacznej mierze m.in. do powstania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Akademii Lekarskiej w Gdańsku.

Skrót relacji:

długość materiału: 14:15

Profesor Wiesław Antoni Makarewicz urodzony w Wilnie, zamieszkuje w Gdańsku od września 1945. Maturę uzyskał w I Gimnazjum i Liceum w Gdańsku w roku 1953. Podjął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Gdańsku, gdzie uzyskał dyplom lekarza w 1960 r. Jeszcze jako student podjął pracę w Zakładzie Chemii Fizjologicznej AMG kierowanym przez prof. Włodzimierza Mozołowskiego, początkowo jako zastępca asystenta, a po dyplomie jako asystent. Główne zainteresowania badawcze to enzymologia i metabolizm związków purynowych. Dwukrotnie przebywał na rocznych stażach zagranicznych w Plymouth (U.K.) i w Houston (USA)

Doktorat z biochemii obronił w 1964 r., został habilitowany w 1975 r. W 1988 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1995 roku stanowisko profesora zwyczajnego w Katedrze i Zakładzie Biochemii AMG. Specjalista w zakresie enzymologii, amoniogenezy i metabolizmu związków purynowych. Autor bądź współautor 60 publikacji naukowych oraz czterech książek. W latach 1981-1984 prodziekan Wydziału Lekarskiego, a w latach 1987-93 prorektor AMG. Na początku lat 90. współorganizator i od 1993 pierwszy dziekan Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG i AMG i kierownik Katedry Biotechnologii Medycznej. W latach 1997-1999 przewodniczył European Society for the Study of Purine and Pyrimidine Metabolism in Man. Wybrany rektorem AMG na lata 1999-2005, w drugiej kadencji przewodniczył Radzie Rektorów Województwa Pomorskiego i wówczas walnie przyczynił się do powstania Bałtyckiego Festiwalu Nauki. Wieloletni członek Senatu Akademii Medycznej w Gdańsku oraz Uniwersytetu Gdańskiego. Od 2005 r. na emeryturze.

Przez szereg lat był członkiem Rady Fundacji Hospicyjnej w Gdańsku. Od 2005 do 2015 r. redaktor naczelny miesięcznika Gazeta AMG, ponadto od 2011 r. prezes zarządu Fundacji Pomocy Lekarzom Seniorom Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku. Aktywny członek-założyciel Lions Club Gdańsk Neptun. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim OOP (1988) i Krzyżem Oficerskim OOP (2005) oraz Medalem Edukacji Narodowej.

W życiu prywatnym dysponuje wolnym czasem raczej rzadko i lubi go wówczas spędzać na odpoczynku w domu letniskowym na Kaszubach. Od kilku lat jego pasją stało się zbieranie informacji o dziejach Wilna, a w szczególności o Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Jako jeden z niewielu nieprofesjonalnych historyków jest członkiem zespołu w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu realizującego grant w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki „Hinc itur ad astra. Uniwersytet Stefana Batorego, 1919-1939”.

Pełna relacja:

długość materiału: 85:08

______________________________________

Do Kawiarni Naukowej zapraszamy w każdy ostatni czwartek miesiąca , o godz. 18:00 do Hotelu Rezydent w Sopocie, Plac Konstytucji 3 Maja 3.

Wstęp do Kawiarni Naukowej jest wolny.